Stan Borys

Właściwie Stanisław Guzek(ur.3 września 1941 w Załężu)polski muzyk,wokalista,kompozytor,aktor i poeta;w latach 1975–2004 mieszkał w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.
Życiorys
Edukacja
Był uczniem różnych szkół,m.in.technikum rolniczego(TMR Łańcut) i budowlanego.Uczył się też grać na skrzypcach,klarnecie i gitarze.
Kariera muzyczna
Działalność artystyczną rozpoczął w 1958 r.w teatrach rzeszowskich.Zaczynał od pracy statysty i rekwizytora,potem grał w przedstawieniach.W 1965 r.powstał zespół Blackout,którego był współzałożycielem.Od 1968 r.jest związany z formacją Bizony.Karierę solową rozpoczął w 1969 r.wydając swój pierwszy album.W 1972 r.zagrał samego siebie w filmie"Uciec jak najbliżej".W sezonie 1974/1975 występował w Teatrze Syrena w Warszawie.W latach 1975–2004 mieszkał za granicą,najpierw w USA(Chicago),potem w Toronto w Kanadzie i w Las Vegas.W 2001 r.przetworzony fragment jego utworu"Chmurami zatańczy sen"został wykorzystany w refrenie piosenki"Głucha noc"rapera Pei.Stan oskarżył wówczas rapera o kradzież własności intelektualnej.1 września 2011 roku,doszło do zawarcia ugody i wygłoszenie wspólnego oświadczenia,w którym zaznaczono,że to nie Ryszard"Peja"Andrzejewski umyślnie użył bez zgody autora,fragment tekstu piosenki"Chmurami zatańczy sen",wskazując,że raper poprosił swojego wydawcę o dopilnowanie formalności w związku z użyciem tekstu i poinformowania o tym Stana Borysa.W 2004 r.był gwiazdą festiwalu w Syracuse,największego polskiego festiwalu w północno-wschodniej części USA.Festiwal ten co roku gromadzi ponad 25 tys.widzów na placu Clintona.Od 2004 r.mieszka w Łomiankach i w Las Vegas.W 2006 r.zaczął występować z zespołem Imię Jego 44 z Wrocławia,a 5 listopada 2006 w Filharmonii w Rzeszowie obchodził 45-lecie pracy artystycznej.
Twórczość poetycka
Zadebiutował jako poeta w 1965 r.w"Nowinach Rzeszowskich".Otrzymał też nagrodę w Turnieju Jednego Wiersza.We wrześniu 2009 r.ukazał się zbiór jego wierszy o tytule"Co jest urokiem tego życia".
Życie prywatne
Stan Borys trzykrotnie się żenił,a jego żoną była m.in.Agata Pilitowska.Obecną partnerką wokalisty jest Anna Maleady.
Nagrody

• 1960 r.I Nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Recytatorskim
• 1968 r.nagroda za interpretację piosenki"To ziemia"na Przeglądzie Zespołów Estradowych w Olsztynie
• 1968 r.Nagroda Jury Dziennikarzy na KFPP w Opolu za interpretację piosenki"To ziemia"
• 1971 r.Brązowy Gronostaj na festiwalu w Rennes(Francja)
• 1972 r.Złoty Medal Olimpiady Piosenki w Atenach(Grecja) i Złota Płyta dla najlepszego wykonawcy
• 1973 r.Nagroda Dziennikarzy na KFPP w Opolu za"Jaskółkę uwięzioną"
• Bursztynowy Słowik na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie za piosenkę"Jaskółka uwięziona"
• I nagroda za"Jaskółkę uwięzioną"na festiwalu jw.
• 1973 r.Nagroda Prasy na festiwalu w Ostendzie(Belgia,Young European Song Festival)
• 1973 r.nagroda za interpretację"Lost Love"na festiwalu w Castelbar(Irlandia)
• 1973 r.nagroda na festiwalu w Caracas(Wenezuela)
• 2015 r.Honorowy Złoty Mikrofon za„romantyczną duszę niestrudzonego krzewiciela polskiej poezji,twórcze poszukiwania oraz wielką przyjaźń z Polskim Radiem,obecną w jego słowach i muzyce”

Odznaczenia

• 2006 r.Srebrny Medal„Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
• 2011 r.Złoty Medal„Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Dyskografia
Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Albumy

• 1967 r."Blackout"(Blackout)
• 1969 r."To ziemia"(Bizony)
• 1970 r."Krzyczę przez sen"
• 1971 r."Naga"(Niebiesko-Czarni)
• 1972 r.Piosenki z filmu"Uciec jak najbliżej"
• 1974 r."Stan Borys"
• 1974 r."Szukam przyjaciela"
• 1988 r."Piszę pamiętnik artysty hańba temu,kto o tym źle myśli!"Wiersze C.K.Norwida
• 1996 r."Niczyj"
• 1998 r."Portret"
• 2007 r."Znieczulica(Imię Jego 44)"
• 2014 r."Ikona"

Kompilacje

• "The Best of Stan Borys"(1991 r.)
• "Złote przeboje"(Platynowa kolekcja)(2000 r.)
• "Idę drogą nieznaną"(Złota kolekcja)(2002 r.)
• "Jaskółka uwięziona"(Perły polskie)(2003 r.)
• "Spacer dziką plażą"(The Best)(2005 r.)
• "Gwiazdy polskiej piosenki"(2008 r.)

Filmografia

• "Uciec jak najbliżej"(1972 r.Stan Borys występuje jako Stan)
• "Historia polskiego rocka"(2008 r.film dokumentalny,reżyseria:Leszek Gnoiński,Wojciech Słota)

Hanna Banaszak

Ur.24 kwietnia 1957 w Poznaniu polska piosenkarka i wokalistka jazzowa.Wykonuje standardy muzyki jazzowej i rozrywkowej lat 20 i 30 oraz nowe piosenki,nierzadko pisane specjalnie dla niej.Jest również poetką.

Życiorys

Na początku lat 70 śpiewała w lokalnym amatorskim zespole,a także w duecie z gitarzystą i wokalistą Piotrem Żurowskim(Hanna i Piotr).Na scenie ogólnopolskiej zadebiutowała w 1976 r.na XIV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w konkursie„Młode Talenty”.Rok później zdobyła trzecie miejsce w konkursie wokalistów jazzowych LSWJ.W latach 1977-1979 współpracowała z zespołem Sami Swoi, z którym koncertowała w Polsce i Europie.Karierę solową rozpoczęła w 1980 roku.Współpracowała m.in.z Jeremim Przyborą,Jerzym Wasowskim,Zbigniewem Górnym,Jonaszem Koftą,Wojciechem Młynarskim.Zrealizowała też kilka recitali telewizyjnych.W 1986 roku zdobyła Grand Prix belgijskiego festiwalu piosenki Europopstar.Użyczyła swego głosu postaci Hanki Ordonówny w filmie"Miłość Ci wszystko wybaczy"(1981 r.)zaśpiewała arię ze Stabat Mater Vivaldiego w filmie"Siekierezada"(1985 r.)Artystka brała udział w wielu przedsięwzięciach telewizyjnych i scenicznych.Do ważniejszych należą:Nieszpory Ludźmierskie Jana Kantego Pawluśkiewicza,czy Zanim będziesz u brzegu spektakl zrealizowany wspólnie z Mirosławem Czyżykiewiczem.Dwa razy była gościem w telewizyjnym programie"Szansa na sukces"pierwszy raz w 1999 roku,drugi raz w odcinku po raz pierwszy emitowanym 3 lutego 2008.Jest autorką tomiku wierszy pt."Zamienię Samolubie na Szczodruchy",wydanego nakładem Oficyny Konfraterni Poetów w Krakowie.Ponad pięćdziesiąt wierszy jest zapisem osobistych przeżyć autorki.Jest członkiem stowarzyszenia działającego przy klubie Muzyczna Owczarnia w Jaworkach.W 2009 roku wystąpiła gościnnie na płycie TPWC"To prawdziwa wolność człowieka"w utworze"Organizm".

Dyskografia 

Albumy

 

 

Tytuł	Dane dot.albumu	Pozycja na liście POL	Certyfikat

"Summertime"	Data:1980 r. Wydawca:Pronit,Wifon Format: LP

"Hanna Banaszak"	Data:1986 r. Wydawca:Polskie Nagrania Muza Format:LP,CD

"Wołanie Eurydyki"	Data:1991 r. Wydawca:Frisco Sound Format:CD

"Echa melodii zapomnianej"	Data:27 marca 2000 Wydawca:Pomaton EMI Format:CD,digital download 44

"Kofta"	Data:10 marca 2008 Wydawca:Fonografika Format:CD 36 POL:złota płyta

"Hanna Banaszak Śpiewa Piosenki Jerzego Dudusia Matuszkiewicza"	Data: 24 kwietnia 2013 Wydawca:Fonografika Format:CD,digital download

Albumy koncertowe

 

 

Tytuł	Dane dot.albumu	Pozycja na liście POL

"Live"	Data:19 września 2011 Wydawca:Polskie Radio Format:CD,digital download 23

Kompilacje

 

 

Tytuł	Dane dot.albumu	Certyfikat

 

 

"Złota Kolekcja.W moim magicznym domu"	Data:1998 r. Wydawca:Pomaton EMI Format:CD POL:złota płyta

Współpraca

 

 

Tytuł	Dane dot.albumu

 

 

"Zanim będziesz u brzegu"oraz Jerzy Satanowski i Mirosław Czyżykiewicz	Data:24 marca 2001 Wydawca:Polskie Radio Format:CD

 

 

Albumy świąteczne

 

 

Tytuł	Dane dot.albumu

 

 

"Wigilia z Hanną Banaszak"	Data:10 stycznia 1998 Wydawca:Agencja Artystyczna MTJ,Koch International Poland Format:CD,digital download

 

"Kolędy"	Data:10 listopada 2013 Wydawca:Soliton Format:CD+DVD,digital download

 

Albumy wideo

 

 

Tytuł	Dane dot.albumu

 

 

"Hanna Banaszak Widowisko artystyczne"	Data:2006 r. Wydawca:Telewizja Polska Format:DVD

 

Krzysztof Kamil Baczyński

Herbu Sas(ps.„Jan Bugaj”,„Emil”,„Jan Krzyski”,„Krzysztof”,„Piotr Smugosz”,„Krzysztof Zieliński”,„Krzyś”;ur.22 stycznia 1921 w Warszawie,zm.4 sierpnia 1944 tamże)polski poeta czasu wojny,podchorąży,żołnierz Armii Krajowej,podharcmistrz Szarych Szeregów,jeden z przedstawicieli pokolenia Kolumbów,w czasie okupacji związany z pismem„Płomienie”oraz miesięcznikiem„Droga”.Zginął w czasie powstania warszawskiego jako żołnierz batalionu„Parasol”Armii Krajowej.
Dzieciństwo i edukacja
Był synem Stanisława Baczyńskiego,działacza Polskiej Partii Socjalistycznej,żołnierza Legionów Polskich,oficera wywiadu tzw.dwójki WP,pisarza i krytyka literackiego oraz Stefanii z domu Zieleńczyk,nauczycielki i autorki podręczników szkolnych,katoliczki pochodzącej z zasymilowanej rodziny żydowskiej.Świadomość żydowskiego pochodzenia znalazła później,w czasie Zagłady,odbicie w twórczości poety.Krzysztof Kamil Baczyński urodził się i mieszkał początkowo w kamienicy przy ul.Bagatela 10.Był chorowity w dzieciństwie chorował na astmę,miał słabe serce,był stale zagrożony gruźlicą.Od 1931 r.uczył się w Państwowym Gimnazjum im.Stefana Batorego,a następnie w tej samej szkole w 1937 r.rozpoczął naukę w nowo utworzonym dwuletnim liceum ogólnokształcącym,w klasie o profilu humanistycznym.W maju 1939 r.otrzymał świadectwo dojrzałości.Już w czasie gimnazjalnym Baczyński odznaczał się wielkim znawstwem także współczesnej mu literatury.Wiadomo,że fascynował się„Ferdydurke”Gombrowicza i napisał własny wariant(„Gimnazjum imienia Boobalka I”).Znał też ponadprzeciętnie literaturę francuską,a w późniejszych latach pisał także wiersze po francusku.W jego klasie uczyli się późniejsi żołnierze warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów:Tadeusz Zawadzki„Zośka”,Jan Bytnar„Rudy” i Maciej Aleksy Dawidowski„Alek”.Był harcerzem działającej przy szkole 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej„Pomarańczarnia”.W czasie nauki w gimnazjum należał do Organizacji Młodzieży Socjalistycznej„Spartakus”,półlegalnej organizacji uczniów szkół średnich pod patronatem PPS.Był wówczas wraz ze swoim przyjacielem Konstantym Jeleńskim sympatykiem trockizmu.Używał wtedy pseudonimu„Emil”.Nie lubił chodzić do szkoły,bywał tam rzadko i z tego też powodu miał słabe oceny.Od 1937 r.członek Komitetu Wykonawczego„Spartakusa”,był także współredaktorem pisma„Strzały”wydawanego od lutego 1938 r.organu tej organizacji,na łamach którego zadebiutował jako poeta wierszem„Wypadek przy pracy”.
Konspiracja
Wybuch wojny uniemożliwił mu podjęcie studiów w Akademii Sztuk Pięknych.Marzył o karierze grafika lub ilustratora.W okresie okupacji niemieckiej mieszkał przy ul.Hołówki 3(pod numerem 52,a od 1942 r.pod numerem 83).Po utworzeniu w 1940 r.getta w Warszawie pozostał z matką po aryjskiej stronie,ryzykując,w razie wykrycia żydowskiego pochodzenia,rozstrzelanie na miejscu.3 czerwca 1942 wziął ślub z Barbarą Drapczyńską w kościele św.Trójcy na Solcu.Od jesieni 1942 do lata 1943 r.studiował polonistykę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim.Zajmował się pracą dorywczą:szklił okna,malował szyldy,pracował u węglarza na Czerniakowie,przyjmował telefonicznie zlecenia w Zakładach Sanitarnych.Uczył się także w Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa.Od lipca 1943 r.sekcyjny w II plutonie„Alek”2 kompanii„Rudy”batalionu„Zośka”AK w stopniu starszego strzelca pod ps.„Krzysztof”,„Zieliński”.Porzucił studia polonistyczne,aby poświęcić się konspiracji i poezji.Twierdził,że jeśli będzie mu to dane,to do nauki powróci.W mieszkaniu miał skrytkę na broń,w której trzymał Thompsona,dwa Steny,MP 40,granaty,materiały minerskie,a także podręczniki,mapy i prasę konspiracyjną.Uczestniczył w akcji wykolejenia pociągu niemieckiego(jadącego z frontu wschodniego do Berlina)na odcinku Tłuszcz Urle(kryptonim„TU”)27 kwietnia 1944.Akcja ta spowodowała 26-godzinną przerwę w ruchu.Po ukończeniu turnusu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty„Agricola”rozkazem jej komendanta,por.„Gustawa”z 25 maja 1944 otrzymał stopień starszego strzelca podchorążego rezerwy piechoty.Jednocześnie był kierownikiem działu poezji miesięcznika społeczno-literackiego„Droga”,wydawanego od grudnia 1943 do kwietnia 1944 r.Rozkazem dowódcy 2 kompanii batalionu„Zośka”pchor.Andrzeja Romockiego„Morro”,z 1 lipca 1944 zwolniony z funkcji z powodu małej przydatności w warunkach polowych z jednoczesną prośbą o objęcie nieoficjalnego stanowiska szefa prasowego kompanii.Kilka dni później przeszedł do harcerskiego batalionu „Parasol” na stanowisko zastępcy dowódcy III plutonu 3 kompanii.W„Parasolu”przyjął pseudonim„Krzyś”.Wybuch powstania warszawskiego zaskoczył go w rejonie pl.Teatralnego został tam wysłany po odbiór butów dla oddziału.Nie mogąc przedostać się na miejsce koncentracji macierzystej jednostki(Wola Dom Starców przy Karolkowej),przyłączył się do oddziału złożonego z ochotników,którymi dowodził ppor.„Leszek”(Lesław Kossowski,dowódca reduty„Ratusz-Pałac Blanka”na odcinku kpt.„Gozdawy”).
Śmierć
Krzysztof Kamil Baczyński poległ na posterunku w pałacu Blanka 4 sierpnia 1944 w godzinach popołudniowych(ok.16),śmiertelnie raniony przez strzelca wyborowego ulokowanego prawdopodobnie w gmachu Teatru Wielkiego.Pochowany pierwotnie na tyłach pałacu.Po wojnie ciało przeniesiono na Cmentarz Wojskowy na Powązkach(kwatera A22–5–25).W powstaniu warszawskim,1 września 1944,zginęła także żona Baczyńskiego Barbara Drapczyńska.
Poezja
W okresie okupacji niemieckiej ogłosił 4 tomiki poezji:"Zamknięty echem"(lato 1940 r.)"Dwie miłości"(jesień 1940 r.)"Wiersze wybrane"(maj 1942 r.)"Arkusz poetycki Nr 1"(1944 r.) i składkę"Śpiew z pożogi"(1944 r.)oraz wiele utworów w prasie konspiracyjnej.Jego wiersze pojawiły się także w antologiach poezji wydawanych konspiracyjnie:w"Pieśni niepodległej"(1942 r.) i "Słowie prawdziwym"(1942 r.)Uważa się,że dojrzałość poetycką osiągnął jesienią 1942 r.Uznany powszechnie za jednego z najwybitniejszych poetów czasów okupacji.Jerzy Andrzejewski,jego przyjaciel,zadedykował mu tom opowiadań„Noc”.Na wieść o wstąpieniu Baczyńskiego do oddziału dywersyjnego Stanisław Pigoń powiedział Kazimierzowi Wyce:"Cóż,należymy do narodu,którego losem jest strzelać do wroga brylantami",a Jerzy Zagórski wspomnienie o nim zatytułował"Śmierć Słowackiego"(1947 r.)Tadeusz Gajcy pisał o nim:"Poeta o nucie dostojnej".Krzysztof przyjaźnił się z poetą Jerzym Kamilem Weintraubem;dedykował mu wiersz„Jesienny spacer poetów”.Weintraub,podobnie jak Wyka,należał do osób,z którymi Krzysztof rozmawiał o poezji.Poezja Baczyńskiego najpełniej wyraża cechy pokolenia Kolumbów.Dla nich konsekwencją wybuchu wojny była konieczność poradzenia sobie z tym wstrząsem i odnalezienie własnej postawy wobec tych wydarzeń.Jego wiersze pomimo silnego związku z czasem wojny,ukazują swój uniwersalny wymiar.Dzieje się tak m.in.dlatego,że nie pisał o swojej epoce wprost,lecz w konwencji apokaliptycznej i onirycznej,a także dlatego,iż poruszał problemy ponadczasowe,takie jak rzeźbienie duszy i psychiki człowieka,refleksja nad młodością i dojrzewaniem(w tym przypadku drastycznie przyśpieszonym przez wojnę),poszukiwanie wartości mogących stanowić fundamenty dorosłego życia.Krzysztof Baczyński w wierszach często stosował liczbę mnogą,przemawiając w swoim i generacji imieniu.Pisał wiersze katastroficzne,ze środka„spełniającej się apokalipsy”,pragnąc zmierzyć się ze swoją epoką i czasem historycznym.Ukazywał wojnę pełną onirycznych i symbolicznych obrazów,widząc ją jako siłę niszczycielską dla dotychczasowych systemów wartości i norm moralnych,a wprowadzającą nowe,okrutne prawa.Był nieufny wobec tradycyjnej poetyki uważał,że jest niewskazana wobec ogromu zniszczeń i cierpień narodu.Miał świadomość zagłady własnej i jego pokolenia;jednocześnie nie dramatyzował nad tym losem.Pragnął zminimalizować skażenie wojną,jej wpływ na własną psychikę.Chciał zmycia tego piętna poprzez obcowanie z mityczną arkadią jako światem czystym,nieskażonym,pozbawionym krwi,okaleczenia i śmierci.Ton jego poezji jest zróżnicowany:obok wierszy dotyczących przeżyć okupacyjnych,pisał także te oddzielone od tych wydarzeń,pełne nadziei i piękna.Są pełne rozbudowanych metafor,elementów ze świata baśni,mikro przyrody,otoczone aurą nastrojowości.Zachowały się wszystkie jego dzieła:ponad 500 wierszy,kilkanaście poematów i około 20 opowiadań.Najbardziej znane wiersze Baczyńskiego to:"Elegia o...[chłopcu polskim]","Mazowsze","Historia","Spojrzenie","Pragnienia","Ten czas","Pokolenie","Biała magia","Gdy broń dymiącą z dłoni wyjmę...",Polacy".Jego wiersze były śpiewane m.in.przez Ewę Demarczyk(utwór"Wiersze wojenne","Deszcze","Na moście w Avignon"),Janusza Radka,Michała Bajora,Grzegorza Turnaua,zespół Lao Che(utwór"Godzina W") i "Ankh".Fragment jego wiersza"Historia"posłużył za tytuł filmu"Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni..."Zachowało się również kilkaset rysunków i grafik Baczyńskiego,jak na przykład ilustracje do poszczególnych wierszy poety,projekty okładek własnych tomików,kolekcja rysunków z psem Baczyńskiego,studium kocich łebków czy rysunki o tematyce orientalnej.Życie i twórczość Baczyńskiego stały się tematem kilku filmów,m.in."Dzień czwarty",w którym poetę zagrał Krzysztof Pieczyński i "Baczyński"w reżyserii Kordiana Piwowarskiego(z tytułową rolą Mateusza Kościukiewicza).
Odznaczenia

• Medal za Warszawę 1939-1945(1947 r.)
• Krzyż Armii Krajowej

Upamiętnienie

• Jest patronem licznych szkół,bibliotek,drużyn harcerskich i innych instytucji
• 24 lipca 2009 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monetę o nominale 10 zł upamiętniającą Krzysztofa Kamila Baczyńskiego,wykonaną w srebrze z pierścieniem platerowanym złotem

Baczyński w utworach muzycznych

• 1965 r.Ewa Demarczyk„Wiersze wojenne”
• 1973 r.Grupa„Boom”,"Miłość"(Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu,koncert„Mikrofon i ekran”)
• 1977 r.Sławomir Zygmunt(„Elegia o chłopcu polskim”,„Kolęda”,„Piosenka śnieżna żołnierza”)
• 1990 r.Jacek Kaczmarski,Kosmopolak„Barykada(Śmierć Baczyńskiego)”
• 1991 r.Grzegorz Turnau"Naprawdę nie dzieje się nic"słowa utworów„Hymn wieczorów miejskich”,„Znów wędrujemy”,„Z wiatrem”
• 1994 r.Ankh(wiersz"Bez imienia")
• 1999 r.Naamah"Magia"
• 1999 r.Naamah"Przypowieść"
• 2000 r.Naamah"Kantylena"
• 2005 r.Lao Che,Powstanie Warszawskie„Godzina W”
• 2007 r.Zbigniew Hołdys"Pocałunek"
• 2007 r.Forteca"Elegia o chłopcu polskim"
• 2010 r.Gammadion,"Wróg u bram(Pocałunek)"
• 2011 r.Ludola"Elegia o...(chłopcu polskim)"
• 2012 r.Tadek"Niewygodna prawda (Elegia o chłopcu polskim)"
• 2013 r.Czesław Mozil i Mela Koteluk,utwór promujący film o K.K.Baczyńskim„Pieśń o szczęściu”
• 2013 r.Barbara Figurniak i Mateusz Jarosz"Promienie"(9 utworów)
• 2014 r.Barbara Figurniak i Mateusz Jarosz"Deszcze"(13 utworów)
• 2014 r.Sławomir Zygmunt"Elegia o chłopcu polskim"
• 2015 r.Maciej Dąbrowski(Człowiek Warga/zDupy),Aleksandra Kasprzyk(Mishon),R.A.U"Elegia o..."
• 2016 r.Fabryka"sierpień"(wiersze"Drzewa","Źródło","Bez imienia")

Adam Asnyk

Adam Prot Asnyk ps.Jan Stożek,El...y(ur.11 września 1838 w Kaliszu,zm.2 sierpnia 1897 w Krakowie)polski poeta i dramatopisarz;w czasie powstania styczniowego członek Rządu Narodowego.

Życiorys

Adam Asnyk pochodził z rodziny szlacheckiej.Był synem Kazimierza,powstańca listopadowego,który po odbyciu zesłania osiedlił się w Kaliszu i trudnił się handlem skórami(na czym dorobił się znacznego majątku i następnie otworzył hotel i księgarnię) i Konstancji z Zagórowskich.Został ochrzczony w miejscowym kościele św.Mikołaja Biskupa;ojcem chrzestnym Adama został Walenty Stanczukowski.W 1849 r.rozpoczął naukę w Wyższej Szkole Realnej w Kaliszu,w której zawarł przyjaźń m.in.z braćmi Agatonem i Stefanem Gillerami i gdzie w 1853 r.zdał egzamin dojrzałości.W Kaliszu mieszkał do 1856 r.po czym wyjechał do Warszawy,gdzie podjął studia w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie(1856 r.)następnie w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Warszawie(1857–1859)oraz na uniwersytetach we Wrocławiu(1859-1860),gdzie działał w Towarzystwie Literacko-Słowiańskim,Paryżu(1861 r.) i Heidelbergu(1861-1862).Brał udział w ruchu spiskowym;w 1860 r.został aresztowany i uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej.W powstaniu styczniowym był członkiem wrześniowego Rządu Narodowego.W latach 1864–1867 przebywał za granicą,w 1866 r.uzyskał doktorat z filozofii na uniwersytecie w Heidelbergu.Po powrocie do kraju mieszkał we Lwowie,a w 1870 r.osiadł w Krakowie.Debiutował w 1870 r.na łamach dziennika„Kaliszanin”wierszem Rodzinnemu miastu(w tym samym dzienniku i w tym samym roku debiutowała Maria Konopnicka).W 1875 r.ożenił się z Zofią Kaczorowską,z którą miał syna Włodzimierza.W styczniu 1882 r.został wydawcą krakowskiego dziennika„Reforma”,przemianowanego w listopadzie tego roku na„Nową Reformę”,której redaktorem odpowiedzialnym był od grudnia 1889 do stycznia 1895 r.Od 1884 r.był radnym miejskim w Krakowie.W 1889 r.został posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego.W 1890 r.przewodniczył sprowadzeniu z Paryża prochów Adama Mickiewicza.Był jednym z założycieli Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie(1882 r.) i członkiem honorowym TSL.Podejmował wyprawy wysokogórskie w Tatry był jednym z pierwszych członków Towarzystwa Tatrzańskiego.Wiele podróżował po Europie.W 1888 r.odbył podróż do Włoch,na Sycylię,Maltę i północne wybrzeże Afryki,zakończoną w Marsylii.W 1894 r.odbył podróż na Cejlon i do Indii.Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie.

Twórczość

Wiersze ogłaszał w zbiorach pt."Poezje"(1869,1872,1880,1894 r.)Twórczość literacką rozpoczął w latach 1864-65.Jego liryka w tym okresie była wyrazem rozterki duchowej poety,przeżywającego kryzys światopoglądowy,pogłębiony klęską narodową.Powstają wiersze pełne bluźnierstw("Odpowiedź"),buntu przeciw Stwórcy i ustalonemu porządkowi świata("Julian Apostata"),goryczy i zwątpienia("W zatoce Baja"),krytycznego obrachunku z romantyzmem politycznym("Sen grobów").Obok nich powstawały też utwory wyrażające tęsknotę za"siłą ducha",pragnienie odrodzenia"duszy współczesnej"aż do pokornego poddania się nakazom Chrystusowej nauki("Pod stopy krzyża").Od ok.1870 r.rozpoczął poszukiwanie własnej drogi twórczej.Pisał wtedy erotyki,wiersze oparte na motywach ludowych,lirykę refleksyjną.W utworach Asnyka zaczęła z czasem dominować postawa epicka;w miejsce lirycznego obrazu ludzkich przeżyć pojawił się zobiektywizowany,epicki obraz świata,refleksja coraz częściej zastępuje komentarz liryczny.Najpełniejszym wyrazem tej zintelektualizowanej poezji jest cykl 30 sonetów"Nad głębiami"(1883-94),który przyniósł Asnykowi miano"poety-filozofa".W cyklu tym zawarł poeta swój system filozoficzny,będący próbą pogodzenia idealizmu z pozytywistycznym realizmem i scjentyzmem.Z tym ostatnim łączy filozofię Asnyka praktycyzm myślowy,uznanie osiągnięć współczesnych nauk przyrodniczych oraz prawa powszechnego rozwoju.W przeciwieństwie jednak do pozytywistów nie wierzył w możliwość empirycznego poznania rzeczywistości.Rozum ludzki okazuje się bezradny w miarę postępu wiedzy.Założenia etyczne tego systemu głoszą obowiązek czynnego udziału jednostki w duchowym procesie dążenia do powszechnej doskonałości.Styl sonetów określić należy mianem dyskursywnego;cechuje go intelektualizacja oraz abstrakcyjność leksyki,brak rozbudowanych obrazów,metafor,porównań.W twórczości Asnyka obecna jest stale nuta patriotyczna,głosząca wiarę w siłę narodu i możliwość odzyskania wolności,polemiczna wobec konserwatywnego programu ugody(w 25 rocznicę powstania 1863 roku).Motywem wielu jego utworów jest krajobraz górski,zwłaszcza tatrzański("Ranek w górach","Kościeliska","Noc nad Wysoką","Letni wieczór","Podczas burzy","Limba","Wodospad Siklawy","Giewont")oraz motywy morskie("Podróżni","W zatoce Baja"),sonety("Zmiennego bytu falo ty ruchliwa!...","Wieczne ciemności!Bezdenne otchłanie!...","Na falach swoich toczy słońc miliony...")oraz cykl"Z obcych stron"(1895 r.)"Taormina","Noc na morzu w drodze z Malty do Goletty","Na polach Kartagi","Pointe du Raz"."Góry i morze pisał Asnyk w liście do ojca 28 maja 1874 to jedyne uniwersalne lekarstwo na wszystkie ludzkie dolegliwości,tam oddychając świeżym,wonnym powietrzem,pojąc się widokiem świeżej a wzniosłej natury można zapomnieć o cierpieniach i troskach..."

Najważniejsze dzieła

• "Nad głębiami"(1883-1894)cykl sonetów
• "Poezje"(1869 r.)
• "Poezje"(1872 r.)
• "Poezje"(1880 r.)
• "Poezje"(1894 r.)
• liczne utwory dramatyczne

Nina Andrycz

Ur.11 listopada 1912 w Brześciu Litewskim;zm.31 stycznia 2014 w Warszawie polska aktorka teatralna,filmowa i telewizyjna,recytatorka oraz poetka i pisarka.
Życiorys
Młodość
Studiowała prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i historię na Uniwersytecie Warszawskim.Studiów tych nie ukończyła.Absolwentka warszawskiego Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej(1934 r.)
Debiut w teatrze
W teatrze zadebiutowała 16 listopada 1934.W latach 1934–1935 pracowała w Teatrze na Pohulance w Wilnie.Aktorka warszawskiego Teatru Polskiego(od 1935 do 2004 r.z przerwą w latach 1939-1945).W czasie II wojny światowej była kelnerką.
Role teatralne
Była obsadzana w rolach głównych w dramatach klasycznych i romantycznych,m.in.Solange w:Lecie w Nohant"(1935 r.)Lukrecji Borgii w sztuce"Cezar i człowiek"(1937 r.)Szimeny w"Cydzie"Corneille'a(1948 r.)tytułowej w"Marii Stuart"w dramacie Słowackiego(1958 r.)Elżbiety w"Don Carlosie"Schillera(1960 r.)Królowej Małgorzaty w"Ryszardzie III"Shakespeare'a(1993 r.)Starej w"Krzesłach"Ionesco(1995 r.)Klary Zachanassian w spektaklu"Wizyta starszej pani"Dürrenmatta(1998 r.)Jej nazwisko kojarzone jest głównie z rolami królowych(Maria Stuart u Słowackiego,Elżbieta w"Marii Stuart"Schillera,Królowa w"Don Carlosie")lub arystokratek i heroin(Szimena w"Cydzie",Lady Milford w"Intrydze i miłości",Izabela Łęcka w"Lalce").Wpływa na to sposób jej gry,pełen patosu i arystokratycznej maniery.
Działalność po 1945 r.
W okresie powojennym była uczennicą polskiego antropozofa i mistyka,Roberta Waltera z Komorowa,pod którego kierunkiem zgłębiała ezoterykę.Wydała tomiki poezji"To teatr"(1983 r.)"Róża dla nikogo"(1989 r.) i "Rzeka bez nazwy"(1999 r.)oraz krypto biograficzną powieść"My rozdwojeni"(1992 r.)w której opisała drastyczne początki swojej kariery.Poświęcono jej film dokumentalny"Już nie mogę przestać być damą"(1996 r.)8 marca 2009 został wyemitowany reportaż o artystce w programie"Uwaga Kulisy sławy".W 2011 roku wystąpiła w pierwszej dotąd produkcji teatralnej realizowanej w technologii 3D,musicalu opowiadającym losy Poli Negri pod tytułem"Polita",w reżyserii Janusza Józefowicza.Nina Andrycz wcieliła się w postać Sarah Bernhardt.W 2013 roku ukazała się jej książka pt."Patrzę i wspominam".
Życie prywatne
Od 1947 do 1968 r.jej mężem był Józef Cyrankiewicz,ówczesny premier PRL.Była bezdzietna z wyboru.
Śmierć i pogrzeb
Zmarła nad ranem po trzytygodniowym pobycie w szpitalu na warszawskim Powiślu z powodu niewydolności krążeniowo-oddechowej w piątek 31 stycznia 2014 roku w wieku 101 lat.Pogrzeb Niny Andrycz odbył się 10 lutego 2014 na Starych Powązkach.W ostatniej drodze aktorki uczestniczyli m.in.prezes Związku Artystów Scen Polskich Olgierd Łukaszewicz,dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie Andrzej Seweryn,Ignacy Gogolewski oraz Janusz Józefowicz,a w imieniu ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego odczytano list kondolencyjny.Pogrzeb miał charakter katolicki zgodnie z życzeniem aktorki.
Spektakle(wybór)
Przed II wojną światową

• 1934 r."Nigdy nie można przewidzieć"jako Gloria
• 1934 r."Hamlet"jako Ofelia
• 1935 r."O Zmartwychwstaniu"jako Maria Magdalena
• 1935 r."Ptak"jako Burmistrzanka
• 1935 r."Król Lear"jako Regana
• 1935 r."Kordian"jako Strach/Wioletta
• 1936 r."Niedobra miłość"jako Mania
• 1936 r."Tessa"jako Antonina Sanger
• 1936 r."Lato w Nohant"jako Solange
• 1937 r."Cezar i człowiek"jako Lukrecja Borgia
• 1937 r."Szczygli zaułek"jako Blanka
• 1938 r."Noc listopadowa"jako Joanna
• 1938 r."Maskarada"jako Aleksandrine
• 1939 r."Koleżanki"jako Hela

Spektakle powojenne

• 1946 r."Papuga"jako Marta(reżyseria Juliusz Osterwa)
• 1946 r."Szkoła obmowy"jako Dorymena(reż.Karol Frycz)
• 1947 r."Oresteja"jako Kasandra(reż.Arnold Szyfman)
• 1948 r.wznowienie 1954 r."Cyd"jako Szimena(reż.Edmund Wierciński)
• 1948 r."Zakon krzyżowy"jako Ryngałła(reż.Janusz Warnecki)
• 1949 r."Wieczór Puszkinowski"(reż.J.Warnecki)
• 1949 r."Ostatnie dni"jako Natalia(reż.Józef Wyszomirski)
• 1950 r."Tai Yang budzi się"jako Tai Yang(reż.zespołowa)
• 1951 r."Intryga i miłość"jako Lady Milford(reż.Aleksander Bardini)
• 1952 r."Lalka"jako Izabela Łęcka(reż.Bronisław Dąbrowski)
• 1955 r."Miesiąc na wsi"jako Natalia Pietrowna(reż.Władysław Krzemiński)
• 1955 r."Intryga i miłość"jako Lady Milford(reż.Aleksandrowicz Gąssowski)gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu
• 1956 r."Cyd"jako Szimena(reż.Ryszard Sobolewski)gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu
• 1956 r."Święta Joanna"jako Joanna(reż.Bohdan Korzeniewski)
• 1958 r."Maria Stuart"jako Maria Stuart(reż.Roman Zawistowski)
• 1960 r."Don Carlos"jako Elżbieta Valois(reż.Władysław Hańcza)
• 1961 r."Pożądanie w cieniu wiązów"jako Abbie Putnam(reż.R.Zawistowski)
• 1962 r."Mariana Pineda"jako Mariana Pineda(reż.W.Hańcza)
• 1963 r."Borys Godunow"jako Maryna(reż.Henryk Szletyński)
• 1963 r."Kleopatra"jako Kleopatra(reż.Roman Niewiarowicz)
• 1964 r."Makbet"jako Lady Makbet(reż.Otto Axer)
• 1964 r."Pies ogrodnika"jako Diana de Belfior(reż.R.Niewiarowicz)
• 1965 r."Balladyna"jako Balladyna(reż.W.Krzemiński)
• 1967 r."Nawrócenie kapitana Brassbound"jako Lady Cecylia Waynflete(reż.Andrzej Szafiański)
• 1968 r."Wariacje na temat"jako Rose(reż.Jan Kulczyński)
• 1969 r."Intryga i miłość"jako Lady Milford(reż.Wanda Laskowska)
• 1971 r."Rzymska wiosna"jako Małgorzata Fuller(reż.Jerzy Rakowiecki)
• 1973 r."Gwiazda"jako Gwiazda(reż.Helmut Kajzar)gościnnie w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie
• 1973 r."Moralność pani Dulskiej"jako Pani Dulska(reż.Krystyna Meissner)
• 1976 r."Maria Stuart"jako Elżbieta,królowa Anglii(reż.August Kowalczyk)
• 1979 r."Profesja pani Warren"jako Pani Warren(reż.K.Meissner)
• 1980 r."N.Andrycz przedstawia siebie..."(widowisko poetyckie)w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie
• 1981 r."Karnawał"jako Małgorzata(reż.Józef Para)
• 1983 r."Maestro"jako Ksena(reż.Kazimierz Dejmek)
• 1985 r."Biesiada u hrabiny Kotłubaj"jako Hrabina Maria Kotłubaj(reż.Romuald Szejd)w Teatrze"Scena Prezentacje"w Warszawie
• 1986 r."Baba-Dziwo"jako Valida Vrana(reż.Mariusz Dmochowski)
• 1988 r."Lokaj"jako Starościna(reż.Andrzej Łapicki)
• 1990 r."Tango"jako Eugenia(reż.K.Dejmek)
• 1993 r."Ryszard III"jako Małgorzata(reż.Maciej Prus)
• 1994 r."Popołudnie kochanków"jako Katarzyna II(reż.Jan Bratkowski)
• 1995 r."Krzesła"jako Ona Stara(reż.M.Prus)
• 1997 r."Cocktail Party Julia"Pani Shuttlethwaite(reż.M.Prus)
• 1998 r."Wizyta starszej pani"jako Klara Zachanassian(reż.Zdzisław Wardejn)
• 2000 r."Lustro"jako Aktorka(reż.Tomasz Zygadło)
• 2001 r."Królowa i Szekspir"jako Elżbieta I,królowa Anglii(reż.Marcel Kochańczyk)w Teatrze na Woli im.Łomnickiego w Warszawie
• 2011 r."Polita"jako Sarah Bernhardt(reż.Janusz Józefowicz)Teatr Studio Buffo Warszawa
• 2012 r."Mecz małżeński"jako Marlene Teatr na Pohulance Wilno
• 2013 r."Włamywacz z lepszego towarzystwa"jako Amantka Teatr na Pohulance Wilno

Filmografia

Rok	Tytuł	Rola	Uwagi

1939"Uwaga,szpieg"(rola nieznana)film nieukończony,reżyseria:Eugeniusz Bodo  1950"Warszawska premiera"Maria Kalergis film historyczny,reżyseria:Jan Rybkowski  1954"Uczta Baltazara"tancerka Joanna d'Ursins film sensacyjny,reżyseria:Jerzy Zarzycki  1958"Dama kameliowa"Małgorzata spektakl telewizyjny,reżyseria:Adam Hanuszkiewicz  1959"Pani Bovary"Emma Bovary spektakl telewizyjny,reżyseria:Jerzy Gruza  1960"Judyta"Judyta spektakl telewizyjny,reżyseria:Stanisław Wohl  1961"Anna Karenina"Anna Karenina spektakl telewizyjny,reżyseria:Adam Hanuszkiewicz  1962"Pies ogrodnika"hrabina Diana de Belfor spektakl telewizyjny,reżyseria:Konrad Swinarski  1963"Panna bez posagu"Larysa spektakl telewizyjny,reżyseria:Jerzy Antczak  1964"Rosmersholm Rebeka West"spektakl telewizyjny,reżyseria:Henryk Szletyński  1965"Dym"Irina spektakl telewizyjny,reżyseria:Bogdan Turkan  "Pierścień wielkiej damy"hrabina Maria Harrys spektakl telewizyjny,reżyseria:Andrzej Szafiański  1966"Dzikie palmy"Charlotta spektakl telewizyjny,reżyseria:Ludwik René  "Oszukana"Róża spektakl telewizyjny,reżyseria:Ludwik René  "Powrót do Lizbony"Donna Catherin spektakl telewizyjny,reżyseria:Bogdan Turkan  1967"Miesiąc na wsi"Natalia spektakl telewizyjny,reżyseria:Bogdan Turkan  1968"Wachlarz Lady Windermere"Pani Erylnne spektakl telewizyjny,reżyseria:Bogdan Turkan  1969"Burza"Katierina spektakl telewizyjny,reżyseria:Jan Kulczyński  1970"Safona"Safona spektakl telewizyjny,reżyseria:Henryk Drygalski  1972"Dary magów"perukarka film obyczajowy,reżyseria:Walentyna Maruszewska  1973"Dom nad Loarą"Marie Requier spektakl telewizyjny,reżyseria:Henryk Drygalski  1975"Wiersze"aktorka spektakl telewizyjny,reżyseria:Wojciech Siemion  1976"Terrarium"Ona spektakl telewizyjny,reżyseria:Anna Minkiewicz  1977"Przed burzą"Nancy Astor spektakl telewizyjny, reżyseria: Roman Wionczek  1980"Kontrakt"Olga Aleksandrowa,kierowniczka baletu opery film dramatyczny,reżyseria:Krzysztof Zanussi  1988"Bez kurtyny"Dama spektakl telewizyjny,reżyseria:Zdzisław Wardejn  1991"Pępowina"Matka spektakl telewizyjny,reżyseria:Piotr Szulkin  1993"Mgła"Gwiazda spektakl telewizyjny,reżyseria:Mirosław Gronowski  1995"Słowik Warszawy"Patrycja spektakl telewizyjny,reżyseria:Ryszard Ber  "Siostra"Dama w czerni spektakl telewizyjny, reżyseria: Edward Dziewoński  1996"Już nie mogę przestać być damą"ona sama film dokumentalny,reżyseria:Jolanta Kessler  "Horror w Wesołych Bagniskach"Róża,teściowa Apolinarego horror komediowy,reżyseria:Andrzej Barański  1997"Sława i chwała"księżna Anna Bilińska(odcinek:4)serial telewizyjny,reżyseria:Kazimierz Kutz  2001"Na dobre i na złe"Jaszewska(odcinek:61)serial telewizyjny,reżyseria:Teresa Kotlarczyk  2008"Jeszcze nie wieczór"ona sama film dramatyczny,reżyseria:Jacek Bławut  "Serce na dłoni"matka Konstantego czarna komedia,reżyseria:Krzysztof Zanussi  2009"Aktorzy"ona sama film dokumentalny,reżyseria:Tomasz Wolski  2013"Zdjęcie od Nasierowskiej,czyli życie wielokrotnie spełnione"ona sama film dokumentalny,reżyseria:Tomasz Pijanowski

Odznaczenia i nagrody

• Nagroda im.Ireny Solskiej(2012 r.)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski(1995 r.)
• Order Sztandaru Pracy I klasy(1959 r.)
• Order Sztandaru Pracy II klasy(1949 r.)
• Złoty Krzyż Zasługi(1953 r.)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej(1955 r.)
• Medal 40-lecia Polski Ludowej(1985 r.)
• Złoty Medal"Zasłużony Kulturze Gloria Artis"(2008 r.)
• Odznaka tytułu honorowego„Zasłużony dla Kultury Narodowej”(1988 r.)
• Odznaka honorowa„Za Zasługi dla Warszawy”
• Nagroda FSRiR w Katowicach(1949 r.)
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds.Radia i Telewizji za rolę Larysy w przedstawieniu"Bez posagu"w Teatrze Telewizji oraz inne kreacje aktorskie w Teatrze TV i w Teatrze Polskiego Radia(1963 r.)
• Srebrna Maska(nagroda w plebiscycie czytelników"Expressu Wieczornego"trzykrotnie(1967,1968,1970 r.)
• Zasłużona dla Teatru Polskiego w Warszawie(1976 r.)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia aktorskie(1977 r.)
• Nagroda specjalna„Gazety Wyborczej”na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych za rolę Małgorzaty w przedstawieniu"Ryszard III"Williama Shakespeare'a w Teatrze Polskim w Warszawie(1994 r.)
• Nagroda publiczności na 35 Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych(1996 r.)
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy(2002 r.)
• Nagroda Literackiej Premiery Miesiąca(grudzień)za książkę"Bez początku,bez końca"(2003 r.)