Władysław Broniewski

Władysław Kazimierz Broniewski herbu Lewart,„Orlik”(ur.17 grudnia 1897 w Płocku,zm.10 lutego 1962 w Warszawie)polski poeta,przedstawiciel liryki rewolucyjnej,tłumacz;żołnierz Legionów Polskich,uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.

Życiorys

Władysław Broniewski wywodził się z rodziny inteligenckiej o szlacheckich korzeniach i żywej tradycji patriotycznej.Był synem Antoniego i Zofii z Lubowidzkich,miał dwie starsze siostry Zofię i Janinę.Uczył się w Gimnazjum Polskim w Płocku,gdzie był współzałożycielem półtajnej drużyny skautów,nawiązującej do tradycji Konstytucji 3 maja i powstania styczniowego oraz współorganizatorem oddziału Związku Strzeleckiego.Uważał się za socjalistę.Cenił sobie osobistą niezależność.W 1915 roku,w wieku 17 lat,wstąpił do Legionów Polskich i przyjął pseudonim„Orlik”.Przydzielony do 4 Pułku Piechoty.Brał udział w bitwie pod Jastkowem koło Lublina,gdzie jego pułk poniósł bardzo ciężkie straty.W lipcu 1917 roku,po kryzysie przysięgowym,został internowany w Szczypiornie.Został tu jednym z przewodniczących sądów blokowych,które rozstrzygały sprawy sporne i potępiały wykroczenia.Zwolniony z obozu zdał maturę jako ekstern,po czym wstąpił na Uniwersytet Warszawski.Jednocześnie działał w konspiracji w Polskiej Organizacji Wojskowej.W szeregach 1 Pułku Piechoty Legionów, jako podporucznik,wziął też udział w wojnie polsko-bolszewickiej.W jej trakcie walczył m.in.podczas bitwy białostockiej.Za zasługi wojenne otrzymał Srebrny Krzyż Orderu Wojskowego Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyż Walecznych.W 1918 r.wziął udział w manifestacyjnym pochodzie do kwatery Piłsudskiego.W 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana i 1415 lokatą w korpusie oficerów rezerwowych piechoty.Posiadał przydział mobilizacyjny do 1 Pułku Piechoty Legionów w Wilnie.W 1934 roku,jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa-Miasto III z przydziałem mobilizacyjnym do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I.Był wówczas„przewidziany do użycia w czasie wojny”.Po odzyskaniu niepodległości niezadowolony z reform w powojennej Polsce stawał się coraz bardziej radykalny w swoich poglądach i w konsekwencji,po zamachu na Gabriela Narutowicza,zbliżył się do KPRP.Był sekretarzem redakcji Nowej Kultury.Był współpracownikiem Kultury Robotniczej,legalnego organu Komunistycznej Partii Robotniczej Polski.Współpracował z miesięcznikiem"Dźwignia".Członek zespołu Miesięcznika Literackiego.Latem 1931 r.aresztowany podczas zebrania literatów związanych z KPP i osadzony wraz z Janem Hemplem i Aleksandrem Watem w areszcie miejskim w Warszawie.Aresztowanym pomocy udzielił Bolesław Wieniawa-Długoszowski,adiutant marszałka Piłsudskiego,ówczesny dowódca 2 Dywizji Kawalerii i szef garnizonu warszawskiego.W 1939 r.w obliczu zagrożenia najazdem niemieckim,Broniewski opublikował słynny wiersz"Bagnet na broń".We wrześniu 1939 r.zgłosił się do wojska na ochotnika.Przyjechał z Warszawy przez Lublin i Lwów do Tarnopola.12 września został przydzielony do Ośrodka Zapasowego 28 Dywizji Piechoty w Zbarażu. anim jednak miał okazję stanąć do walki,nastąpiła agresja ZSRR na Polskę.Broniewski był świadkiem wkroczenia Armii Czerwonej do Lwowa we wrześniu 1939 r.Nie mógł pogodzić się z tym,że Związek Radziecki napadł na Polskę,czemu dawał wyraz w swojej późniejszej twórczości więziennej,spisanej po wrześniu 1941 r.W grudniu 1939 r.Broniewski sprowadził do Lwowa Marię Zarębińską,z którą od 1938 r.był w nieformalnym związku i jej córkę Majkę.Na terenach okupowanych przez ZSRR znalazły się także pierwsza żona Broniewskiego,Janina Broniewska i ich córka Joanna(„Anka”,ur.24 listopada 1929 r.)Sowieci rozpoczęli tymczasem politykę pozyskiwania polskich intelektualistów.Wielu literatów,zwłaszcza o poglądach lewicowych(Jerzy Borejsza,Wiktor Grosz,Mieczysław Jastrun,Jan Kott,Stanisław Jerzy Lec,Leon Pasternak,Tadeusz Peiper,Julian Przyboś,Jerzy Putrament,Julian Stryjkowski,Lucjan Szenwald,Aleksander Wat,Adam Ważyk,ale też Tadeusz Boy-Żeleński),oczekując wojny niemiecko-radzieckiej i obawiając się represji policyjnych,zaczęło pod wpływem Wandy Wasilewskiej współpracować z władzą sowiecką,która rozpoczęła wydawanie polskojęzycznego„Czerwonego Sztandaru”publikował on również(do aresztowania poety w styczniu 1940 r.)przedwojenne wiersze Broniewskiego.Dnia 19 listopada 1939 roku w„Czerwonym Sztandarze”opublikowano oświadczenie pisarzy polskich odnoszące się z aprobatą do przyłączenia Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej.Broniewski nie podpisał oświadczenia,jednak bez jego wiedzy ktoś inny podpisał za niego. Broniewski nie identyfikował się z linią programową tego czasopisma,próbował jednak wykorzystać je do przypomnienia„sprawy polskiej”, ieobecnej w polityce sowieckiej.Broniewski sądził,że przebywając na terenach zajętych przez Sowietów będzie mógł bez przeszkód publikować swoje wiersze.Cenzura sowiecka nie dopuściła jednak do wydawania jego utworów o treści patriotycznej.Dał do druku między innymi słynny wiersz"Żołnierz polski",wiersz ten oczywiście nie został opublikowany. Wszystkie publikowane w prasie lwowskiej utwory literackie musiały być bowiem zaakceptowane przez sowieckiego cenzora.24 stycznia 1940 Władysław Broniewski został wraz z Aleksandrem Watem i innymi literatami aresztowany przez NKWD we lwowskiej restauracji Ognisko Inteligencji w zorganizowanej przez NKWD prowokacji.27 stycznia,trzy dni po aresztowaniu,w Czerwonym Sztandarze ukazał się tekst spreparowany przez NKWD,podpisany przez Witolda Kolskiego pod tytułem"Zgnieść gadzinę nacjonalistyczną",w którym autor szkalował w stylu stalinowskim aresztowanych literatów i uzasadniał ich aresztowanie motywami kryminalnymi.Aresztowani zostali przewiezieni do aresztu śledczego na Zamarstynowie(Broniewski poświęcił temu później wiersz porównywalny do słynnej Rozmowy z Janem).W zgodnych relacjach współwięźniów trzymał się bardzo dzielnie i kategorycznie odmówił współpracy z NKWD.Po czterech miesiącach,w maju 1940 r.Broniewski został przetransportowany do więzienia śledczego NKWD na Łubiance,gdzie spędził trzynaście miesięcy.Po wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej wywieziono go do Saratowa,a następnie do Ałma-Aty,gdzie 7 sierpnia 1941 r.został wypuszczony z więzienia po amnestii wynikającej z układu Sikorski-Majski.Po wyjściu z więzienia wstąpił do armii polskiej formowanej w ZSRR pod dowództwem gen.Władysława Andersa.Pracował w ambasadzie polskiej w Kujbyszewie.W 1942 roku ewakuował się wraz z oddziałami polskimi do Iranu,później wraz z 2 Korpusem Polskim poprzez Irak trafił do Palestyny.Do kraju wrócił po długich wahaniach(związanych z więzieniem sowieckim i opublikowanymi w Palestynie antysowieckimi wierszami)w 1945 roku.W okresie powojennym początkowo tworzył poezję polityczno-propagandową,później utwory refleksyjne o motywach osobistych.W czasach stalinizmu był poetą głęboko zaangażowanym w budowę nowej rzeczywistości,co często interpretowane jest jako postawa jednoznacznie prokomunistyczna.Odmówił jednak napisania słów nowego hymnu polskiego,z czego propozycją zwrócił się do niego Bolesław Bierut.Wręczył mu podobno tylko kartkę z napisem Jeszcze Polska nie zginęła.W 1949 r.prezydent Bolesław Bierut nadał mu Order Sztandaru Pracy I klasy.W 1950 r.z okazji Narodowego Święta Odrodzenia Polski otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia.W 1951 r.otrzymał Nagrodę Państwową III stopnia.W 1955 r.otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia.1 września 1954 w wyniku zatrucia gazem tragicznie zmarła córka Władysława Broniewskiego,Joanna(Anka),której śmierć wywarła ogromny wpływ na poetę.Stworzył on wtedy cykl wierszy,porównywany z Trenami Jana Kochanowskiego.Członek Frontu Jedności Narodu w 1958 roku.Poeta zmarł na raka krtani w Warszawie 10 lutego 1962.W latach 1964-1980 Władysław Broniewski był patronem Warszawskiego Pułku Obrony Terytorialnej w Ułężu,a w latach 1980-1990 16 Batalionu Piechoty Obrony Terytorialnej w Siedlcach.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari(1921 r.)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
• Order Budowniczych Polski Ludowej(1955 r.)
• Order Sztandaru Pracy I klasy(1949 r.)
• Krzyż Walecznych czterokrotnie

Twórczość

W 1925 roku wraz ze Stanisławem Standem i Witoldem Wandurskim opublikował Trzy salwy pierwszy polski manifest poetów proletariackich.Jego poezja była silnie związana z własną biografią i przeżyciami,a także doświadczeniami narodu polskiego i działaczy ruchu robotniczego,miała wyraźne akcenty rewolucyjne i patriotyczne.W wierszach Broniewskiego można stwierdzić egzaltację i wzniosłość obok stylu mowy potocznej,wyczuwalny jest też wpływ polskiego romantyzmu łączony z nowatorstwem.Wśród jego utworów jest też liryka żołnierska.

Twórczość poetycka

Tomiki wierszy

• "Wiatraki"(1925 r.)
• "Dymy nad miastem"(1927 r.)
• "Troska i pieśń"(1932 r.)
• "Krzyk ostateczny"(1938 r.)
• "Bagnet na broń"(1943 r.)
• "Drzewo rozpaczające"(1945 r.)
• "Nadzieja"(1951 r.)
• "Anka"(1956)

Poematy

• "Komuna Paryska"(1929 r.)
• "Słowo o Stalinie"(1949 r.)
• "Mazowsze"(1951 r.)
• "Wisła"(1953 r.)
• "Opowieść o życiu i śmierci Karola Waltera-Świerczewskiego,robotnika i generała"

Przekłady

Broniewski był także tłumaczem literatury rosyjskiej i niemieckiej,przetłumaczył m.in.:

• Fiodora Dostojewskiego("Skrzywdzeni i poniżeni","Białe noce")
• Aleksego Tołstoja("Droga przez mękę"dwie pierwsze części;trzecia wspólnie z Wacławem Rogowiczem)
• powieść"Martwe dusze"Nikołaja Gogola(1927 r.)
• Władimira Majakowskiego
• Siergieja Jesienina
• Bertolta Brechta

Władysław Broniewski w piosenkach

Twórczość Władysława Broniewskiego inspiruje twórców muzyki popularnej.
Do bardziej znanych piosenek napisanych do jego wierszy należą:

• "Bar„Pod Zdechłym Psem”",muz.Włodzimierz Korcz,śpiewa Michał Bajor
• "Kalambury",śpiewa Muniek Staszczyk z zespołem Pustki
• "Nocny gość",muz.Krzysztof„Grabaż”Grabowski,śpiewa Grabaż z zespołem Pidżama Porno
• "Poezja",muz.Wojciech Trzciński,śpiewa Stan Borys
• "Rimbaud",muz. i wykonanie Roman Kołakowski
• "Dzwon za poległych",z filmu„Jeden dzień z mistrzem”w wykonaniu zespołu Kombi,muz.Sławomir Łosowski

W 2006 r.nakładem Rockers Publishing ukazała się kompilacja zatytułowana"Broniewski",na której znajdują się utwory współczesnych artystów z tekstami poety.

Roman Bratny

Właściwie Roman Mularczyk;ur.5 sierpnia 1921 w Krakowie polski prozaik,poeta,publicysta i scenarzysta filmowy. 

Życiorys

W czasie okupacji niemieckiej współpracował,z konspiracyjnym czasopismem Kuźnia(1943-1944)wydawanym przez nacjonalistyczną organizację Miecz i Pług.Następnie był redaktorem tajnego pisma literackiego Dźwigary(1944 r.)Był również oficerem Armii Krajowej,walczył w powstaniu warszawskim oraz przebywał w obozach jenieckich.Pierwszy tomik wierszy"Pogarda"wydała w konspiracji organizacja Miecz i Pług.Po wojnie studiował w Akademii Nauk Politycznych w Warszawie i był redaktorem Pokolenia(1946-1947),członkiem zespołu redakcyjnego tygodnika Nowa Kultura(1950-1951),zastępcą redaktora tygodnika Kultura(1963-1971),a od 1975 r.kierownikiem literackim Teatru Powszechnego w Warszawie.Otrzymał nagrodę państwową II stopnia.W roku jubileuszu 45-lecia LWP 12 października 1988 roku otrzymał Nagrodę I stopnia Ministra Obrony Narodowej w dziedzinie literatury.Od 1949 roku był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.Jego bratem jest Andrzej Mularczyk.W swoich powieściach obrazował walkę i powojenne losy swojego pokolenia.Od jego powieści"Kolumbowie.Rocznik 20"pochodzi nazwa generacji literatów urodzonych około 1920 roku.W 1983 r.powieść"Rok w trumnie"była rządową propagandą wydaną w olbrzymim nakładzie.

Nawiązania w kulturze

W utworze Elektrycznych Gitar"Nie pij,Piotrek"z płyty"A Ty co"Bratny jest wzorcem macho.W istocie,w twórczości Romana Bratnego przewijają się liczne wątki„męskich przygód”,a w szczególności myślistwa.Dlatego też w okresie swojej popularności Bratny był traktowany jako swego rodzaju„polski Hemingway”.

Twórczość

Proza i poezja

• 1944 r."Pogarda"(wiersze)

• 1946 r."Ślad"(nowele)

• 1948 r."Losy"(wiersze)

• 1948 r."15 batalionów"(wiersze)

• 1948 r."W karty z historią"(wiersze)

• 1949 r."Słowo miliarda"(wiersze)

• 1951 r."Człowieku,żyć będziesz"(wiersze)

• 1953 r."Głos bomby Ishi"(szkice publicystyczne)

• 1953 r."Ile serce wytrzyma"(opowiadania)

• 1953 r."Rola główna"(opowiadania)

• 1955 r."Kryśka Brzytew"(opowiadania)

• 1955 r."Krok ostateczny"(powieść)

• 1957 r."Wiersze wybrane"(wiersze)

• 1957 r."Kolumbowie.Rocznik 20"(powieść)

• 1959 r."Niespokojne tropy.Wrażenia z podróży do ZSRR"(seria:„Naokoło świata”)

• 1959 r."Szczęśliwi torturowani"(powieść)

• 1961 r."Śniegi płyną"(powieść)

• 1961 r."Spacer w ZOO"(opowiadania)

• 1962 r."Życie raz jeszcze"(powieść,napisana w 1957 r.)

• 1962 r."Brulion"(powieść)

• 1963 r."Wybór opowiadań"

• 1964 r."Historia najnowsza Polski u Antka Półgłówki"(opowiadania)

• 1965 r."Nauka chodzenia"(powieść)

• 1967 r."Przeszło,nie minęło.Wybór prozy"

• 1968 r."Ciągle wczoraj";"Ciemięga i inni";"Nauka chodzenia"(powieści)

• 1969 r."Przesłuchanie Pana Boga"(opowiadania)

• 1969 r."Kontrybucja.Opowieści i opowiadania filmowe"

• 1969 r."Opowiadania"

• 1970 r."Trzech w linii prostej"(powieść)

• 1970 r."Izba tonów i drwina"(opowiadania)

• 1970 r."Ćwierć wieku i cała przyszłość"(publicystyka)

• 1971 r."Ile jest życia"(powieść)

• 1971 r."Noc księżycowa"(opowiadania)

• 1971 r."Tygodnie zdumienia"(reportaże)

• 1974 r."Pięć opowieści"(wznowienie wydanych wcześniej powieści)

• 1972 r."Sześć osób pierwszych"(opowiadania)

• 1973 r."Losy"(powieść)

• 1974 r."Zgoda na gniew"(opowiadania)

• 1976 r."Hobby wielkie jak łoś"(opowiadania)

• 1976 r."Lot ku ziemi"(powieść)

• 1976 r."Kiosk na Dębowego"(powieść)

• 1976 r."Opowieści współczesne"(wznowienie wydanych wcześniej opowiadań i powieści)

• 1976 r."Wybór opowiadań"(wznowienie wydanych wcześniej opowiadań)

• 1977 r."Na bezdomne psy"(powieść)

• 1968 r."Radość nagrobków"(opowiadania)

• 1978 r."Pamiętnik moich książek"tom I

• 1979 r.Rozstrzelane wesele"(powieść)

• 1979 r."Czwartki ubogich"(opowiadania)

• 1980 r."Kiepskie zmartwychwstanie"(powieść)

• 1980 r."Wiersze i dramaty"

• 1980 r."Dzieci Świętej"(powieść)

• 1981 r."Bronić siebie"(powieść)

• 1981 r."Wdrażanie obłędu"(powieść)

• 1983 r."Rok w trumnie"(powieść)

• 1983 r."Koszenie pawi"(opowiadania)

• 1983 r."Pamiętnik moich książek"tom II

• 1983 r."Racja wilków"(wznowienie wydanych wcześniej opowiadań)

• 1984 r."Twarde ojczyzny"(opowiadania)

• 1985 r."Honor germańskiego bobra"(opowiadania)

• 1986 r."Miłowanie kata"(powieść)

• 1986 r."CDN"(powieść)

• 1987 r."Wśród nocnej ciszy"(powieść)

• 1987 r."Co las mi powiedział"(opowiadania,w tym jedno nowe)

• 1987 r."Żarty"(opowiadania)

• 1987 r."Klapa,czyli Pan Bóg rozdaje karty"(opowiadania)

• 1987 r."Upadek„Ludowej”"(powieść)

• 1988 r."Nagi maj"(powieść)

• 1988 r."Przyducha"(opowiadania)

• 1989 r."Bez diabła"(opowiadania)

• 1989 r."Błazen Królestwa Niebieskiego"(opowiadania)

• 1989 r."Paradoks istnienia"(opowiadania,w tym jedno nowe)

• 1989 r.„Jeżeli żyjesz” i inne opowiadania(wznowienie wydanych wcześniej opowiadań)

• 1990 r."List gończy.Komiks quasi-utopijny"(opowiadanie)

• 1990 r."Puste poduszki"(opowiadania)

• 1990 r."Rok 199? czyli Dziura w Płocie"(opowiadania)

• 1990 r."Szaleństwo Rewizora"(opowiadania)

• 1991 r."Super Prezydent"(opowiadanie)

• 1992 r."Tryptyk paradoksalny"(opowiadania)

• 1993 r."Rok myśliwego"(felietony)

• 1993 r."Wielebny Romeo"(powieść)

• 1993 r."Replika zbrodni:przypowieść kryminalna"(powieść)

• 1994 r."Dzieci Ojca Świętego"(opowiadania)

• 1994 r."Historie miłosne pod psem"(opowiadania)

• 1995 r."Anioł w butach z ostrogami"(powieść)

Utwory teatralne

• 1949 r."Pobita kra"(sztuka teatralna)

• 1950 r."Zwycięstwo Gralaków"(sztuka teatralna)

• 1952 r."Ludzie,którzy rosną"(jednoaktówki świetlicowe)

• 1952 r."Przeciw krzywdzie"(jednoaktówka)

• 1952 r."Sześć godzin ciemności"(sztuka teatralna)

• 1956 r."Spór o wiek XX-sty"(groteska sceniczna)

• 1960 r."Przesłuchanie Pana Boga"(utwór sceniczny)

• 1960 r."Trzecia strona"(dramat)

• 1974 r."Urodziny"(sztuka teatralna)

Scenariusze dla filmu,telewizji i radia

• 1954 r."Trudna miłość"(adaptacja opowiadania„Siódmy krzyżyk młodości”,scenariusz powstał wspólnie z reżyserem Stanisławem Różewiczem)

• 1960 r."Powrót"(scenariusz,adaptacja powieści„Szczęśliwi torturowani”)

• 1963 r."Śniegi płyną"(widowisko telewizyjne,na podst.powieści pod tym samym tytułem)

• 1964 r."Naganiacz"(scenariusz,adaptacja opowiadania pod tym samym tytułem)

• 1964 r."Zerwany most"(scenariusz na podstawie powieści„Śniegi płyną”)

• 1965 r."Życie raz jeszcze"(scenariusz,na podst.powieści pod tym samym tytułem)

• 1966 r."Niedziela sprawiedliwości"(scenariusz filmowy)

• 1967 r."Brulion"(scenariusz widowiska TV,na podst.powieści pod tym samym tytułem)

• 1967 r."Kontrybucja"(scenariusz,adaptacja opowiadania pod tym samym tytułem)

• 1968 r."Przeszło,nie minęło"(scenariusz widowiska TV,adaptacja opowiadania„Własna kula”)

• 1970 r."Kolumbowie"(scenariusz serialu TV,na podst.powieści pod tym samym tytułem)

• 1973 r."Losy"(scenariusz serialu TV,na podst.powieści pod tym samym tytułem)

• 1974 r."Ile jest życia"(scenariusz serialu,na podst.powieści pod tym samym tytułem)

• 1981 r."Czwartki ubogich"(scenariusz,na podst.opowiadania pod tym samym tytułem)

• 1981 r."Czwartki ubogich"(słuchowisko radiowe,adaptacja opowiadania pod tym samym tytułem)

• 1982 r."Piwko" i "Zdesperowany"(scenariusz widowiska TV,adaptacja opowiadania pod tym samym tytułem)

Nagrody i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski 1959 r.

• Order Sztandaru Pracy II klasy 1964 r.

• Nagroda Stołecznej Rady Narodowej 1971 r.

• Nagroda Komitetu ds.Radia i Telewizji za twórczość radiową i telewizyjną za rok 1970 1971 r.

• Nagroda Państwowa II stopnia w dziedzinie literatury 1972 r.

• Nagroda Trybuny Ludu za kształtowanie i upowszechnianie kultury socjalistycznej 1979 r.

• Nagroda Ministra Obrony Narodowej 1983 r.

• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia 1985 r.

• Order Sztandaru Pracy I klasy 1986 r.

• Nagroda Gazety Krakowskiej im.T.Hołuja„Drzewo i owoc”1987 r.

• Odznaka Zasłużony dla Kultury Narodowej 1987 r.