Władysław Broniewski

Władysław Kazimierz Broniewski herbu Lewart,„Orlik”(ur.17 grudnia 1897 w Płocku,zm.10 lutego 1962 w Warszawie)polski poeta,przedstawiciel liryki rewolucyjnej,tłumacz;żołnierz Legionów Polskich,uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.

Życiorys

Władysław Broniewski wywodził się z rodziny inteligenckiej o szlacheckich korzeniach i żywej tradycji patriotycznej.Był synem Antoniego i Zofii z Lubowidzkich,miał dwie starsze siostry Zofię i Janinę.Uczył się w Gimnazjum Polskim w Płocku,gdzie był współzałożycielem półtajnej drużyny skautów,nawiązującej do tradycji Konstytucji 3 maja i powstania styczniowego oraz współorganizatorem oddziału Związku Strzeleckiego.Uważał się za socjalistę.Cenił sobie osobistą niezależność.W 1915 roku,w wieku 17 lat,wstąpił do Legionów Polskich i przyjął pseudonim„Orlik”.Przydzielony do 4 Pułku Piechoty.Brał udział w bitwie pod Jastkowem koło Lublina,gdzie jego pułk poniósł bardzo ciężkie straty.W lipcu 1917 roku,po kryzysie przysięgowym,został internowany w Szczypiornie.Został tu jednym z przewodniczących sądów blokowych,które rozstrzygały sprawy sporne i potępiały wykroczenia.Zwolniony z obozu zdał maturę jako ekstern,po czym wstąpił na Uniwersytet Warszawski.Jednocześnie działał w konspiracji w Polskiej Organizacji Wojskowej.W szeregach 1 Pułku Piechoty Legionów, jako podporucznik,wziął też udział w wojnie polsko-bolszewickiej.W jej trakcie walczył m.in.podczas bitwy białostockiej.Za zasługi wojenne otrzymał Srebrny Krzyż Orderu Wojskowego Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyż Walecznych.W 1918 r.wziął udział w manifestacyjnym pochodzie do kwatery Piłsudskiego.W 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana i 1415 lokatą w korpusie oficerów rezerwowych piechoty.Posiadał przydział mobilizacyjny do 1 Pułku Piechoty Legionów w Wilnie.W 1934 roku,jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa-Miasto III z przydziałem mobilizacyjnym do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I.Był wówczas„przewidziany do użycia w czasie wojny”.Po odzyskaniu niepodległości niezadowolony z reform w powojennej Polsce stawał się coraz bardziej radykalny w swoich poglądach i w konsekwencji,po zamachu na Gabriela Narutowicza,zbliżył się do KPRP.Był sekretarzem redakcji Nowej Kultury.Był współpracownikiem Kultury Robotniczej,legalnego organu Komunistycznej Partii Robotniczej Polski.Współpracował z miesięcznikiem"Dźwignia".Członek zespołu Miesięcznika Literackiego.Latem 1931 r.aresztowany podczas zebrania literatów związanych z KPP i osadzony wraz z Janem Hemplem i Aleksandrem Watem w areszcie miejskim w Warszawie.Aresztowanym pomocy udzielił Bolesław Wieniawa-Długoszowski,adiutant marszałka Piłsudskiego,ówczesny dowódca 2 Dywizji Kawalerii i szef garnizonu warszawskiego.W 1939 r.w obliczu zagrożenia najazdem niemieckim,Broniewski opublikował słynny wiersz"Bagnet na broń".We wrześniu 1939 r.zgłosił się do wojska na ochotnika.Przyjechał z Warszawy przez Lublin i Lwów do Tarnopola.12 września został przydzielony do Ośrodka Zapasowego 28 Dywizji Piechoty w Zbarażu. anim jednak miał okazję stanąć do walki,nastąpiła agresja ZSRR na Polskę.Broniewski był świadkiem wkroczenia Armii Czerwonej do Lwowa we wrześniu 1939 r.Nie mógł pogodzić się z tym,że Związek Radziecki napadł na Polskę,czemu dawał wyraz w swojej późniejszej twórczości więziennej,spisanej po wrześniu 1941 r.W grudniu 1939 r.Broniewski sprowadził do Lwowa Marię Zarębińską,z którą od 1938 r.był w nieformalnym związku i jej córkę Majkę.Na terenach okupowanych przez ZSRR znalazły się także pierwsza żona Broniewskiego,Janina Broniewska i ich córka Joanna(„Anka”,ur.24 listopada 1929 r.)Sowieci rozpoczęli tymczasem politykę pozyskiwania polskich intelektualistów.Wielu literatów,zwłaszcza o poglądach lewicowych(Jerzy Borejsza,Wiktor Grosz,Mieczysław Jastrun,Jan Kott,Stanisław Jerzy Lec,Leon Pasternak,Tadeusz Peiper,Julian Przyboś,Jerzy Putrament,Julian Stryjkowski,Lucjan Szenwald,Aleksander Wat,Adam Ważyk,ale też Tadeusz Boy-Żeleński),oczekując wojny niemiecko-radzieckiej i obawiając się represji policyjnych,zaczęło pod wpływem Wandy Wasilewskiej współpracować z władzą sowiecką,która rozpoczęła wydawanie polskojęzycznego„Czerwonego Sztandaru”publikował on również(do aresztowania poety w styczniu 1940 r.)przedwojenne wiersze Broniewskiego.Dnia 19 listopada 1939 roku w„Czerwonym Sztandarze”opublikowano oświadczenie pisarzy polskich odnoszące się z aprobatą do przyłączenia Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej.Broniewski nie podpisał oświadczenia,jednak bez jego wiedzy ktoś inny podpisał za niego. Broniewski nie identyfikował się z linią programową tego czasopisma,próbował jednak wykorzystać je do przypomnienia„sprawy polskiej”, ieobecnej w polityce sowieckiej.Broniewski sądził,że przebywając na terenach zajętych przez Sowietów będzie mógł bez przeszkód publikować swoje wiersze.Cenzura sowiecka nie dopuściła jednak do wydawania jego utworów o treści patriotycznej.Dał do druku między innymi słynny wiersz"Żołnierz polski",wiersz ten oczywiście nie został opublikowany. Wszystkie publikowane w prasie lwowskiej utwory literackie musiały być bowiem zaakceptowane przez sowieckiego cenzora.24 stycznia 1940 Władysław Broniewski został wraz z Aleksandrem Watem i innymi literatami aresztowany przez NKWD we lwowskiej restauracji Ognisko Inteligencji w zorganizowanej przez NKWD prowokacji.27 stycznia,trzy dni po aresztowaniu,w Czerwonym Sztandarze ukazał się tekst spreparowany przez NKWD,podpisany przez Witolda Kolskiego pod tytułem"Zgnieść gadzinę nacjonalistyczną",w którym autor szkalował w stylu stalinowskim aresztowanych literatów i uzasadniał ich aresztowanie motywami kryminalnymi.Aresztowani zostali przewiezieni do aresztu śledczego na Zamarstynowie(Broniewski poświęcił temu później wiersz porównywalny do słynnej Rozmowy z Janem).W zgodnych relacjach współwięźniów trzymał się bardzo dzielnie i kategorycznie odmówił współpracy z NKWD.Po czterech miesiącach,w maju 1940 r.Broniewski został przetransportowany do więzienia śledczego NKWD na Łubiance,gdzie spędził trzynaście miesięcy.Po wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej wywieziono go do Saratowa,a następnie do Ałma-Aty,gdzie 7 sierpnia 1941 r.został wypuszczony z więzienia po amnestii wynikającej z układu Sikorski-Majski.Po wyjściu z więzienia wstąpił do armii polskiej formowanej w ZSRR pod dowództwem gen.Władysława Andersa.Pracował w ambasadzie polskiej w Kujbyszewie.W 1942 roku ewakuował się wraz z oddziałami polskimi do Iranu,później wraz z 2 Korpusem Polskim poprzez Irak trafił do Palestyny.Do kraju wrócił po długich wahaniach(związanych z więzieniem sowieckim i opublikowanymi w Palestynie antysowieckimi wierszami)w 1945 roku.W okresie powojennym początkowo tworzył poezję polityczno-propagandową,później utwory refleksyjne o motywach osobistych.W czasach stalinizmu był poetą głęboko zaangażowanym w budowę nowej rzeczywistości,co często interpretowane jest jako postawa jednoznacznie prokomunistyczna.Odmówił jednak napisania słów nowego hymnu polskiego,z czego propozycją zwrócił się do niego Bolesław Bierut.Wręczył mu podobno tylko kartkę z napisem Jeszcze Polska nie zginęła.W 1949 r.prezydent Bolesław Bierut nadał mu Order Sztandaru Pracy I klasy.W 1950 r.z okazji Narodowego Święta Odrodzenia Polski otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia.W 1951 r.otrzymał Nagrodę Państwową III stopnia.W 1955 r.otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia.1 września 1954 w wyniku zatrucia gazem tragicznie zmarła córka Władysława Broniewskiego,Joanna(Anka),której śmierć wywarła ogromny wpływ na poetę.Stworzył on wtedy cykl wierszy,porównywany z Trenami Jana Kochanowskiego.Członek Frontu Jedności Narodu w 1958 roku.Poeta zmarł na raka krtani w Warszawie 10 lutego 1962.W latach 1964-1980 Władysław Broniewski był patronem Warszawskiego Pułku Obrony Terytorialnej w Ułężu,a w latach 1980-1990 16 Batalionu Piechoty Obrony Terytorialnej w Siedlcach.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari(1921 r.)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
• Order Budowniczych Polski Ludowej(1955 r.)
• Order Sztandaru Pracy I klasy(1949 r.)
• Krzyż Walecznych czterokrotnie

Twórczość

W 1925 roku wraz ze Stanisławem Standem i Witoldem Wandurskim opublikował Trzy salwy pierwszy polski manifest poetów proletariackich.Jego poezja była silnie związana z własną biografią i przeżyciami,a także doświadczeniami narodu polskiego i działaczy ruchu robotniczego,miała wyraźne akcenty rewolucyjne i patriotyczne.W wierszach Broniewskiego można stwierdzić egzaltację i wzniosłość obok stylu mowy potocznej,wyczuwalny jest też wpływ polskiego romantyzmu łączony z nowatorstwem.Wśród jego utworów jest też liryka żołnierska.

Twórczość poetycka

Tomiki wierszy

• "Wiatraki"(1925 r.)
• "Dymy nad miastem"(1927 r.)
• "Troska i pieśń"(1932 r.)
• "Krzyk ostateczny"(1938 r.)
• "Bagnet na broń"(1943 r.)
• "Drzewo rozpaczające"(1945 r.)
• "Nadzieja"(1951 r.)
• "Anka"(1956)

Poematy

• "Komuna Paryska"(1929 r.)
• "Słowo o Stalinie"(1949 r.)
• "Mazowsze"(1951 r.)
• "Wisła"(1953 r.)
• "Opowieść o życiu i śmierci Karola Waltera-Świerczewskiego,robotnika i generała"

Przekłady

Broniewski był także tłumaczem literatury rosyjskiej i niemieckiej,przetłumaczył m.in.:

• Fiodora Dostojewskiego("Skrzywdzeni i poniżeni","Białe noce")
• Aleksego Tołstoja("Droga przez mękę"dwie pierwsze części;trzecia wspólnie z Wacławem Rogowiczem)
• powieść"Martwe dusze"Nikołaja Gogola(1927 r.)
• Władimira Majakowskiego
• Siergieja Jesienina
• Bertolta Brechta

Władysław Broniewski w piosenkach

Twórczość Władysława Broniewskiego inspiruje twórców muzyki popularnej.
Do bardziej znanych piosenek napisanych do jego wierszy należą:

• "Bar„Pod Zdechłym Psem”",muz.Włodzimierz Korcz,śpiewa Michał Bajor
• "Kalambury",śpiewa Muniek Staszczyk z zespołem Pustki
• "Nocny gość",muz.Krzysztof„Grabaż”Grabowski,śpiewa Grabaż z zespołem Pidżama Porno
• "Poezja",muz.Wojciech Trzciński,śpiewa Stan Borys
• "Rimbaud",muz. i wykonanie Roman Kołakowski
• "Dzwon za poległych",z filmu„Jeden dzień z mistrzem”w wykonaniu zespołu Kombi,muz.Sławomir Łosowski

W 2006 r.nakładem Rockers Publishing ukazała się kompilacja zatytułowana"Broniewski",na której znajdują się utwory współczesnych artystów z tekstami poety.